Giáo dục Quốc phòng – an ninh (GDQP-AN) là một bộ phận của nền giáo dục quốc dân, một nội dung cơ bản trong xây dựng nền quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân, giữ vị trí đặc biệt quan trọng trong công tác Quốc phòng của Đảng, qua đó nhằm bồi dưỡng kiến thức Quốc phòng cần thiết, khơi dậy lòng yêu nước, niềm tự hào, tự tôn của dân tộc cho sinh viên đối với việc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Ý thức sâu sắc vị trí, tầm quan trọng của công tác GDQP-AN, những năm qua Đảng ủy, Ban giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam đó quán triệt sâu sắc nghị quyết Trung ương 8 (Khóa XI) của Bộ Chính trị về đổi mới căn bản, toàn diện công tác giáo dục đào tạo đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế; Nghị quyết về chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.
Trên cơ sở những chủ trương, giải pháp mà nghị quyết Trung ương 8 (Khóa XI) đề ra, tại đại hội Đảng bộ lần thứ XXIX nhiệm kỳ 2016-2021 Học viện đã xác định cần phải coi trọng nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo, kết hợp chặt chẽ giữa bồi dưỡng kiến thức chuyên ngành cho sinh viên với kiến thức quốc phòng – an ninh, coi đây là điều kiện tiên quyết trong tình hình hiện nay; đồng thời đã có nhiều giải pháp tích cực nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên GDQP-AN, coi trọng phẩm chất đạo đức, năng lực, phương pháp tác phong công tác, trình độ sư phạm, xây dựng đội ngũ giảng viên vừa hồng, vừa chuyên; trong giáo dục đã kết hợp nhuần nhuyễn giữa lí thuyết với thực hành, sử dụng công nghệ thông tin, phương tiện kỹ thuật vào giảng dạy, công tác kiểm tra đánh giá kết quả và hoạt động nghiên cứu khoa học bảo đảm nghiêm túc, có thể nói kết quả công tác giáo dục quốc phòng – an ninh những năm qua đã đi đúng hướng, sát với thực tiễn đặt ra, phù hợp với đặc thù của Học viện và đối tượng sinh viên hiện nay.
Tuy nhiên, trong giai đoạn cách mạng mới, tình hình thế giới và khu vực tiếp tục diễn biến nhanh chóng, phức tạp, tiềm ẩn nhiều nhân tố bất chắc, khó lường, các thế lực thù địch vẫn ráo riết chống phá, chủ yếu bằng chiến lược diễn biến hoà bình, nhằm xóa bỏ chế độ xã hội chủ nghĩa, xóa bỏ vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, hòng chuyển hóa cách mạng nước ta, thực hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, làm chệch hướng xã hội chủ nghĩa, chúng coi lực lượng thanh niên là ngòi nổ dễ tiếp cận, có thể thực hiện thành công chiến lược diễn biến hòa bình, bởi lẽ: Sinh viên là một lực lượng hùng hậu, có sức khỏe, có trình độ học vấn, có tiềm năng sáng tạo, có khả năng tiếp cận và làm chủ khoa học kỹ thuật hiện đại. Song ở họ kinh nghiệm thực tiễn còn hạn chế, nhất là trong xử lý các tình huống nhạy cảm.
Chúng ta đang tiếp cận cuộc cách mạng 4.0, bên cạnh những thời cơ thuận lợi, còn có không ít những khó khăn thách thức đan xen, một bộ phận không nhỏ sinh viên đã và đang bị tác động to lớn bởi cơ chế thị trường, có những biểu hiện xuống cấp về lối sống, dễ bị kẻ xấu kích động, lôi kéo. Với mục tiêu giáo dục toàn diện về mọi mặt cho sinh viên, GDQP-AN đã tạo những cơ hội thiết thực cho thế hệ trẻ tu dưỡng về phẩm chất đạo đức, rèn luyện và hoàn thiện bản thân thông qua các giờ học thực hành trên thao trường, cùng với đó, các giờ học lý thuyết trên giảng đường đã trang bị cho sinh viên những kiến thức cơ bản về quan điểm đường lối quân sự của Đảng, âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch cũng như công tác quân sự quốc phòng trong giai đoạn hiện nay.
Mặt khác môn học GDQP-AN còn trang bị cho sinh viên những kiến thức hữu ích về một số loại vũ khí, khí tài, thông qua đó sinh viên có thể biết cách phân biệt, sử dụng và trang bị cho mình những kỹ thuật cơ bản để sử dụng được một số loại vũ khí trong tương lai; đồng thời qua môn học còn hướng cho sinh viên làm việc theo nguyên tắc, kỷ cương, hành động đúng đắn, tránh được những thói quen tùy tiện, khơi dậy và nêu cao tinh thần yêu nước của thế hệ trẻ, tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc, củng cố vững chắc niềm tin vào sự lãnh đạo của Đảng, chống lại mọi âm mưu chia rẽ, phản động của các thế lực thù địch trong và ngoài nước.
Tại hội nghị tổng kết năm học 2017-2018 của Khoa GDQP-AN, PGS-TS Nguyễn Tất Cảnh – Phó giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam nêu ra, những năm tới nội dung giáo dục quốc phòng – An ninh ngoài việc trang bị những kiến thức cần thiết, ý thức tổ chức kỷ luật, kỹ năng thực hành sử dụng các loại ví khí trang bị, đòi hỏi sinh viên phải nhận thức đúng đắn về nhiệm vụ Bảo vệ Tổ quốc, có bản lĩnh chính trị vững vàng, nhận thức sâu sắc về đối tượng, đối tác, sẵn sàng nhận và hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao.
Trên cơ sở ý kiến chỉ đạo của lãnh đạo Học viện, để nâng cao chất lượng công tác GDQP-AN cho sinh viên của Học viện trong những năm tới cần tập trung làm tốt một số nhiệm vụ cơ bản sau:
Một là, Tiếp tục quán triệt sâu sắc nghị quyết Trung ương 8 (Khóa XI) về chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, Luật Giáo dục quốc phòng, nâng cao hơn nữa vai trò lãnh đạo của các cấp ủy Đảng, trong đó Khoa GDQP-AN là cơ quan trực tiếp tham mưu cho Đảng ủy, Ban giám đốc về công tác giáo dục quốc phòng – an ninh, quan tâm nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên. Đây là yếu tố quan trọng, quyết định chất lượng giảng dạy môn học GDQP-AN của Học viện, chủ động xây dựng, hoàn thiện cơ cấu tổ chức, biên chế đội ngũ cán bộ quản lý và giảng viên, cả trước mắt và lâu dài theo hướng “chuẩn hóa, trẻ hóa”, đảm bảo cân đối về cơ cấu độ tuổi, trình độ học vấn và kinh nghiệm giảng dạy để có sự kế thừa vững chắc, trong đó chú trọng phát triển đội ngũ giảng viên cơ hữu, phù hợp với sự phát triển của Học viện.
Xây dựng hệ thống những kỹ năng sư phạm cần thiết, như: thiết kế bài giảng, tổ chức điều khiển, định hướng hoạt động, giải quyết các tình huống sư phạm,… và tiến hành tập huấn, bồi dưỡng cho đội ngũ giảng viên. Mặt khác, tăng cường hoạt động phương pháp, duy trì dự giờ, bình giảng, hội giảng để đội ngũ cán bộ, giảng viên học hỏi, trao đổi kinh nghiệm, phương pháp giảng dạy, qua đó từng bước nâng cao năng lực và phương pháp, kỹ năng sư phạm; đồng thời, động viên, khuyến khích và tạo điều kiện cho đội ngũ giảng viên học tập, nghiên cứu cập nhật những kiến thức, thông tin mới về QP-AN để không ngừng nâng cao trình độ.
Hai là, đẩy mạnh đổi mới, nâng cao chất lượng dạy - học. Do tính đặc thù môn học GDQPAN thường “khô cứng”, người học dễ nhàm chán; vì vậy, cần đẩy mạnh đổi mới phương pháp giảng dạy, kiểm tra đánh giá kết quả của đội ngũ giảng viên, phương pháp học của sinh viên theo hướng thiết thực, hiệu quả, nâng cao chất lượng soạn giáo án, ứng dụng công nghệ thông tin vào nghiên cứu, trao đổi, cập nhật, khai thác thông tin, tư liệu trong biên soạn giáo án điện tử, mô phỏng các tình huống chiến đấu, động tác kỹ thuật, chiến thuật chiến đấu bộ binh, thực hành bắn sung tiểu liên AK (CKC)…, và đưa những hình ảnh, thông tin mới về hoạt động QP-AN vào bài giảng, tạo sự sinh động, hấp dẫn, lôi cuốn người học qua từng chuyên đề. Khắc phục lối truyền thụ một chiều theo kiểu độc thoại, tăng tính đối thoại, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học, rèn luyện cho sinh viên năng lực tư duy, vận dụng kiến thức vào thực hành và thông qua thực hành để tiếp thu kiến thức lý thuyết. Tạo điều kiện cho sinh viên tham gia hoạt động ngoại khoa như: tham quan bảo tàng, di tích lịch sử, nói chuyện truyền thống, giúp sinh viên tiếp thu kiến thức từ trực quan, gắn học đi đôi với hành, góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả môn học GDQP-AN.
Ba là, đẩy mạnh đầu tư cơ sở vật chất, từng bước chuẩn hóa trang thiết bị dạy - học. Mặc dù những năm qua Đảng ủy, Ban giám đốc Học viện đã quan tâm và tạo mọi điều kiện cho Khoa GDQP-AN, tuy nhiên, các loại trang thiết bị phục vụ cho giảng dạy và huấn luyện qua nhiều năm sử dụng đã xuống cấp. Trước yêu cầu mới và sự phát triển của Học viện, đòi hỏi cần phải có sự đầu tư mua sắm trang thiết bị dạy học, cải tạo, nâng cấp hệ thống cơ sở hạ tầng, giảng đường chuyên dùng, thao trường, bãi tập, sát với thực tiễn huấn luyện thực hành.
Bốn là, chủ động phát huy tính tích cực, tự giác của sinh viên trong quá trình tham gia học tập môn GDQP-AN. Đây là giải pháp có ý nghĩa quyết định đến chất lượng, hiệu quả công tác GDQP-AN cho sinh viên hiện nay. Bởi lẽ, sinh viên là chủ thể của quá trình nhận thức, trực tiếp lĩnh hội, chuyển hóa tri thức chính trị, quân sự, quốc phòng thành nhận thức, tình cảm, niềm tin, ý chí quyết tâm thực hiện nhiệm vụ. Để phát huy tốt vai trò, tính tích cực tự giác của sinh viên, các ban, ngành đoàn thể nói chung, Khoa GDQP-AN nói riêng phải thường xuyên làm tốt công tác tuyên truyền giáo dục nâng cao tinh thần yêu nước, tinh thần sẵn sàng thực hiện nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, làm cho sinh viên hiểu rõ vị trí, vai trò của GDQP-AN trong sự nghiệp cách mạng mới, khơi dậy tinh thần ham học, phát huy tối đa tính tích cực, tự giác học tập, rèn luyện của sinh viên, qua đó làm hạn chế những tiêu cực, thụ động của người học, tăng cường công tác kiểm tra, sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm theo từng giai đoạn, từng học kỳ, trên cơ sở đó phát huy những ưu điểm, tìm ra những hạn chế còn tồn tại để hoàn thiện.
Năm là, Đưa hoạt động quản lý, giáo dục rèn luyện với quá trình học tập của sinh viên Học viện theo mô hình quản lý quân nhân trong Quân đội nhân dân Việt Nam nhằm nâng cao ý thức tổ chức kỷ luật, nếp sống chính quy, khoa học trong các hoạt động nói chung, nhất là hoạt động học tập tại trường làm cơ sở cho việc vận dụng vào thực tiễn công tác sau này. Giáo dục quốc phòng - an ninh là bộ phận của nền giáo dục quốc dân, một nội dung cơ bản trong xây dựng nền quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân; là môn học chính khóa trong chương trình giáo dục, đào tạo trung học phổ thông đến đại học và các trường chính trị, hành chính, đoàn thể. Giáo dục quốc phòng - an ninh giữ vị trí đặc biệt quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội và sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Mục tiêu giáo dục quốc phòng và an ninh, nhằm giáo dục cho công dân về kiến thức quốc phòng và an ninh, trang bị kỹ năng quân sự cơ bản, cần thiết cho sinh viên; rèn luyện ý thức tổ chức kỷ luật, tác phong sinh hoạt, nề nếp chế độ theo quy định của điều lệnh, điều lệ Quân đội nhân dân Việt Nam; đưa sinh viên vào môi trường sinh hoạt của quân đội; đồng thời bảo đảm cho sinh viên có kiến thức cơ bản về quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về quốc phòng và an ninh; xây dựng nền quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân, xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh nhân dân, xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân; qua đó để phát huy tinh thần yêu nước, truyền thống dựng nước và giữ nước, lòng tự hào, tự tôn dân tộc, nâng cao ý thức, trách nhiệm, tự giác thực hiện nhiệm vụ quốc phòng và an ninh, bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Để đạt được mục đích, yêu cầu của giáo dục quốc phòng và an ninh theo quy định của Luật giáo dục quốc phòng và an ninh do Quốc hội Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, khóa XIII, kỳ họp thứ năm thông qua ngày 19 tháng 6 năm 2013, nhất thiết phải tổ chức dạy và học tập trung. Học viện Nông nghiệp Việt Nam là một trường Đại học có bề dày lịch sử hơn 60 năm, là nơi có đủ điều kiện cơ sở vật chất, có khả năng bảo đảm được những yếu tố cần thiết như hệ thống bãi tập thực hành, ký túc xá, giảng đường; Có đội ngũ sĩ quan biệt phái đủ các tiêu chuẩn về trình độ, năng lực và kinh nghiệm trong quản lý và giảng dạy. Vì vậy, việc đưa sinh viên vào học tập, rèn luyện tập trung, thống nhất theo mô hình quản lý quân nhân trong Quân đội theo từng đợt nhằm thiết thực nâng cao chất lượng học tập và rèn luyện của sinh viên những năm tới trong Học viện là vấn đề cần thiết, đáp ứng với yêu cầu của trên và xu hướng tất yếu hiện nay.
Có thể nói, môn học GDQP-AN có một vai trò và ý nghĩa rất to lớn trong việc giáo dục và nâng cao ý thức, phẩm chất đạo đức của con người đặc biệt là sinh viên – thế hệ trẻ, chủ nhân tương lai của đất nước. Trong thời kỳ mới, thời kỳ của cuộc cách mạng 4.0, việc nâng cao ý thức, trách nhiệm và hiểu biết về kiến thức quốc phòng và an ninh là một nhiệm vụ thiết thực hơn bao giờ hết, góp phần xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân và sức mạnh dân tộc không ngừng được củng cố và lớn mạnh, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ vững Tổ Quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.